Błąd terapeutyczny – błąd medyczny

Zagadnienie błędów medycznych jest bardzo szerokie. Zasadniczo błąd medyczny sprowadza się do naruszenia przez lekarza obowiązujących reguł postępowania zawodowego wobec życia i zdrowia człowieka. W doktrynie wyróżnia się kilka podstawowych rodzajów błędów. Jednym z nich jest błąd terapeutyczny, polegający na niewłaściwym wykonaniu czynności terapeutycznych.

Błąd terapeutyczny- przyczyny

Błąd terapeutyczny może wystąpić w trakcie podejmowania przez lekarza wszelkich czynności związanych z podawaniem pacjentowi lekarstw oraz przeprowadzania zabiegów i operacji chirurgicznych. Mimo, że lekarze są profesjonalistami, którzy powinni przewidywać konsekwencje swoich działań, błędy terapeutyczne nie są wcale rzadkością. Dochodzi do nich w dwóch zasadniczych sytuacjach:

Gdy wcześniej postawiona diagnoza okaże się błędna
Pomimo, że postawiona diagnoza była prawidłowa

Do pierwszej sytuacji – błędu terapeutycznego z powodu błędnej diagnozy – często dochodzi, gdy lekarz prowadzący leczenie nie przeprowadzi własnej diagnozy, ale np. oprze się na diagnozie innego specjalisty. Przejmując leczenie, lekarz powinien kierować się zasadą ograniczonego zaufania do kolegów i koleżanek po fachu i każdorazowo posiłkować się własnym doświadczeniem i swoją własną wiedzą. Jeśli lekarz będzie miał jakiekolwiek wątpliwości co do prawidłowości diagnozy, powinien podjąć wszelkie kroki w celu ich wyjaśnienia. Nigdy nie powinien rozpoczynać leczenia, nie mając pewności co do tego w czym właściwie próbuje pomóc pacjentowi.

Jednocześnie, odpowiedzialność lekarza prowadzącego leczenie sprowadza się wyłącznie do skutków leczenia opartego na błędnym rozpoznaniu choroby przez tego konkretnego lekarza. Innymi słowy, lekarz nie odpowiada za błędy w diagnozie popełnione przez innych lekarzy specjalistów. Chodzi tu w szczególności o przypadki, w których pacjent ma wyraźne objawy danej choroby, np. grypy. Lekarz X diagnozuje chorobę jako grypę, podczas gdy w rzeczywistości pacjent cierpi na boreliozę. Jeśli pacjent zostanie przekazany do dalszego leczenia lekarzowi Y i ten uzna, że faktycznie pacjent ma objawy grypy, błędnie zdiagnozowanej przez lekarza X, nie poniesie odpowiedzialności za jego diagnozę.

Druga sytuacja – błędy popełnione pomimo prawidłowego zdiagnozowania pacjenta – wiążą się z naruszeniem reguł sztuki medycznej w trakcie trwania procesu leczenia. Po tym jak lekarz postawi diagnozę, powinien wybrać najbardziej odpowiednią dla danego pacjenta metodę leczenia. Powinien przy tym uwzględnić nie tylko specyfikę danej jednostki chorobowej, ale przede wszystkim właściwości osobiste konkretnego pacjenta. Jako specjalista, powinien również wziąć pod uwagę, że w przypadku każdego z pacjentów ta sama choroba może przebiegać zupełnie inaczej. Zależy to m.in. od ogólnego stanu zdrowia konkretnej osoby, przebytych chorób, wieku itp. W związku z tym lekarz nie może jedynie jednorazowo wybrać metody leczenia i na tym poprzestać. W razie potrzeby powinien dokonywać stałej korekty podejmowanych czynności leczniczych, biorąc pod uwagę reakcje organizmu pacjenta. Pod wpływem podejmowanego leczenia w organizmie człowieka zachodzą nieustające zmiany, wymagające bieżącej kontroli lekarskiej i zachowywania przez lekarza szczególnej staranności.

Błąd terapeutyczny to najczęściej błąd operacyjny

Błąd terapeutyczny to nie tylko podanie pacjentowi niewłaściwego lekarstwa. W praktyce błędy terapeutyczne najczęściej zdarzają się w trakcie czynności powiązanych z zabiegiem operacyjnym. Jest to szczególny rodzaj błędu terapeutycznego, polegający na nieprawidłowym przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego. Z reguły rodzi on najpoważniejsze skutki w postaci szkód nieodwracalnych. Do błędu może dojść na etapie przygotowywania operacji, w trakcie jej trwania, a niekiedy również już po przeprowadzeniu zabiegu.

Przykładem błędu terapeutycznego jest przypadek rodzącej kobiety, u której lekarz zastosował manewr położniczy niezgodny z aktualnymi standardami medycyny. W sprawie orzekał Sąd Okręgowy w Katowicach (sygn. akt II C 844/01/05). Lekarz nie wykonał odpowiednich badań, mimo że w konkretnej placówce medycznej miał dostęp do niezbędnego sprzętu medycznego i aparatury. Zamiast tego posłużył się dawno niewykorzystywaną metodą Kristellera. Na skutek działań lekarza powódka doznała trwałego uszkodzenia obwodowego układu nerwowego, co będzie rzutować na całe jej dalsze życie. Konsekwencje tej sprawy są wyjątkowo dramatyczne, ponieważ powódka w momencie porodu była małoletnia.

Błąd terapeutyczny może przejawiać się również w przeprowadzeniu zabiegu, pomimo występujących przeciwwskazań lekarskich. Tezę tę potwierdza nadal aktualne orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 grudnia 1954 r. (sygn akt. IC 1673/53). Sąd Najwyższy uznał w nim, że lekarz ponosi odpowiedzialność za zaniechanie dokładnych badań pacjenta przed przeprowadzeniem operacji. Zaniechanie badań i przeprowadzenie operacji w tej konkretnej sprawie doprowadziło do niewykrycia u chorego skazy wysiękowej, stanowiącej przeciwwskazanie do przeprowadzonej operacji tarczycy.

Błąd terapeutyczny – również po zakończeniu operacji

Obowiązkiem lekarza jest przeprowadzenie leczenia w taki sposób, aby nie tylko wyleczyć pacjenta, ale również nie narażać go na dalsze pogarszanie stanu zdrowia w trakcie życia po zabiegu. Z tego względu za błąd terapeutyczny uznaje się też zaniechanie opieki pooperacyjnej oraz nieskierowanie pacjenta na odpowiednią rehabilitację. Nadzór nad stanem zdrowia pacjenta powinie trwać tak długo, jak jest to konieczne w konkretnych okolicznościach.

Tezę tę potwierdza m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 29 września 2005 r. (sygn. akt I ACa 510/05). Sąd uznał w nim, że szpital jest odpowiedzialny za trwałą i poważną szkodę powstałą jako skutek braku odpowiedniego nadzoru pooperacyjnego nad stanem zdrowia pacjenta.

Innym orzeczeniem, w którym sąd podjął tę problematykę, jest wyrok z 24 stycznia 2008 r. (sygn. akt I ACa 354/07). Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł w nim, że obowiązki lekarzy wykraczają poza samo przeprowadzenie operacji. Powinni oni wybrać taki sposób leczenia, który zagwarantuje pacjentowi, przy zachowaniu aktualnej wiedzy i zasad staranności, przewidywany efekt w postaci wyleczenia. Przede wszystkim jednak nie powinni narażać pacjenta na pogorszenie stanu zdrowia. Jeśli stan zdrowia pacjenta oraz charakter przeprowadzonej operacji tego wymagają, niezbędne jest wdrożenie przez lekarza programu rehabilitacyjnego.

Błąd terapeutyczny – gdy lekarz wybierze niewłaściwą metodę leczenia lub sposób leczenia

Podsumowując – błąd terapeutyczny zachodzi nie tylko w sytuacjach, gdy lekarz wybierze dla pacjenta nieodpowiednie leki, ale również gdy przeprowadzi leczenie w wadliwy sposób, choć miał możliwość posłużenia się innego rodzaju metodami leczenia. Lekarz poniesie odpowiedzialność za szkodę, którą wyrządził pacjentowi tylko, gdy błąd terapeutyczny będzie zawiniony.