Zgoda pacjenta na zabieg medyczny – znaczenie i konsekwencje, co powinieneś wiedzieć
Prawo do podejmowania decyzji dotyczących naszego życia, w tym również prawo do wyrażenia zgody na zabieg medyczny gwarantuje nam Konstytucja RP. Ochronę w przypadku naruszenia dóbr osobistych, do których zaliczymy również prawo do decydowania o swoim zdrowiu, chroni również prawo cywilne. Tak silna ochrona powoduje, że na każdy zabieg medyczny, który ma zostać przeprowadzony na ciele pacjenta, lekarz musi uzyskać wyraźną zgodę. Szczegóły dotyczące wymogów zgody regulują ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Zanim udzielisz zgody na operację czy zabieg, przeczytaj ten artykuł.
Zgoda na zabieg medyczny – co to jest?
Zgoda na wykonanie zabiegu medycznego to akt woli pacjenta (lub w określonych sytuacjach jego przedstawiciela ustawowego np. rodzica). Aby była skuteczna, pacjent musi podjąć i wyrazić ją w sposób swobodny. Presja lub przymus ze strony osób trzecich nie może mieć tu miejsca. Ponadto, dla skuteczności zgody pacjenta na zabieg wymaga się, aby pacjent był świadomy jaka dokładnie czynność medyczna zostanie podjęta. Musi również wiedzieć w jaki sposób będzie przebiegała oraz jakie są możliwe, typowe konsekwencje.
Warto podkreślić, że zgoda na zabieg medyczny to jednostronne oświadczenie pacjenta, a nie umowa pomiędzy szpitalem, a pacjentem. Oznacza to, że w odpowiednim czasie przed wykonaniem zabiegu może zostać cofnięta. Oświadczenie o cofnięciu zgody na zabieg może być złożone w dowolnej formie – nawet jeśli zgoda na zabieg wyrażona została w formie pisemnej.
Skuteczna zgoda na zabieg medyczny
O skutecznej zgodzie na zabieg medyczny mówimy, gdy:
- Udzieliła jej osoba, która jest do tego uprawniona, mająca odpowiednie rozeznanie. Będzie to pacjent pełnoletni, nieubezwłasnowolniony i w stanie pozwalającym na świadome wyrażanie woli.
- Udzielono jej w odpowiedniej, wymaganej w konkretnych okolicznościach formie.
- Czynność, na którą zgodę wyrażono nie jest sprzeczna z prawem ani zasadami współżycia społecznego
- Zgoda nie posiada tzw. wad oświadczeń woli (będą miały miejsce, gdy pacjent np. w momencie wyrażania zgody nie był świadomy, grożono mu itp.)
Pacjent może swoją zgodę na zabieg medyczny wyrazić w dowolnej formie – także ustnie lub np. skinieniem głowy. W przypadku jednak zabiegu operacyjnego oraz ryzykownych metod leczenia i diagnozowania, lekarz musi uzyskać pisemną zgodę. Ocena czy w konkretnej sytuacji zajdzie potrzeba uzyskania zgody na piśmie, należy do lekarza.
Zgoda na zabieg medyczny – konsekwencje skutecznej zgody
Skutkiem zgody pacjenta na wykonanie zabiegu jest wyłączenie bezprawności działania lekarza w stosunku do osoby pacjenta. Równocześnie następuje przeniesienie z lekarza na pacjenta ryzyka, które wiąże się z konkretnym zabiegiem. Chodzi tu jednak tylko o skutki typowe i zwykłe. Ryzyko nadal będzie ponosił lekarz, jeśli nie dochowa w tracie przeprowadzania zabiegu wymaganej staranności.
Nieskuteczna będzie tzw. zgoda pacjenta wyrażona in blanco – na wszystkie przyszłe czynności medyczne. Nawet jeśli szpital „podsunie” pacjentowi do podpisania pismo o treści „wyrażam zgodę na wszystkie zabiegi medyczne” i tak powinien jeszcze uzyskać osobną zgodę na każdą z nich.
Warto również podkreślić, że jeśli lekarz wykona zabieg bez zgody pacjenta, nawet jeśli wykona go prawidłowo – czyn lekarza pozostaje bezprawny.
Zgoda na zabieg medyczny – o czym i jak lekarz powinien poinformować pacjenta?
Pacjent ma prawo do uzyskania od lekarza pełnej informacji o zabiegu oraz typowych skutkach ubocznych. Pacjent przed wyrażeniem zgody na zabieg powinien być świadomy swojego dokładnego stanu zdrowia i ewentualnych schorzeń. Powinien również uzyskać informacje o wynikach leczenia, prognozach, możliwych do wdrożenia metodach leczniczych i diagnostycznych oraz typowych skutkach ubocznych ich zastosowania i zaniechania. Lekarz musi więc nie tylko dokładnie wytłumaczyć pacjentowi na czym będzie polegał zabieg, ale również przedstawić zgodne z aktualną wiedzą medyczną metody leczenia. Musi tez poinformować pacjenta o ich możliwych do przewidzenia skutkach. Tych informacji lekarz może udzielić w wybranej formie, jednak zawsze w sposób zrozumiały pacjentowi.
Zabieg medyczny bez zgody pacjenta – kiedy lekarz może go wykonać?
Zgodnie z treścią ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty udzielenie pacjentowi określonego świadczenia zdrowotnego bez jego zgody jest dopuszczalne w trzech zasadniczych sytuacjach:
- Jeżeli pacjent wymaga niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem.
- Jeżeli przedstawiciel ustawowy pacjenta małoletniego, ubezwłasnowolnionego bądź niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody jej nie wyraża a zwłoka spowodowana postępowaniem w sprawie uzyskania zgody sądu opiekuńczego groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.
- Jeżeli w trakcie wykonywania zabiegu operacyjnego albo stosowania metody leczniczej lub diagnostycznej wystąpią okoliczności, których nieuwzględnienie groziłoby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkim uszkodzeniem ciała lub ciężkim rozstrojem zdrowia, a nie ma możliwości niezwłocznie uzyskać zgody pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego, lekarz ma prawo zmienić zakres zabiegu bądź metody leczenia lub diagnostyki w sposób umożliwiający uwzględnienie tych okoliczności.
Zgoda nie będzie również niezbędna, gdy zajdą okoliczności przewidziane w ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, ustawie o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii oraz w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego.
Zabieg bez zgody pacjenta – odszkodowanie i zadośćuczynienie
Sądy niejednokrotnie rozpatrywały już sprawy, których przedmiotem był zabieg wykonany przez lekarza bez zgody pacjenta. Za tego typu naruszenie pacjent również może otrzymać stosowne odszkodowanie lub zadośćuczynienie.
Przykładem może być chociażby sprawa pacjenta cierpiącego na chorobę wieńcową, który co prawda wyraził zgodę na zabieg, jednak lekarz nie dopełnił swojego obowiązku informacyjnego. Pacjent w momencie wyrażania zgody nie był świadomy możliwych konsekwencji, które okazały się niezwykle poważne. Lekarz przed podpisaniem zgody nie poinformował go również jak będzie wyglądał zabieg. Sąd Apelacyjny Warszawie w wyroku z 13 czerwca 2007 roku (sygn. akt VI ACa 1246/06) przyznał pacjentowi zadośćuczynienie w kwocie aż 100 000 zł.
15 000 zł zadośćuczynienia otrzymał pacjent, u którego lekarz wszczepił implanty zębowe bez pisemnej zgody. W sprawie orzekał Sąd Apelacyjny w Katowicach (sygn. akt I ACa 760/16). U pacjenta nie tylko doszło do wszczepienia implantów bez zgody, ale również nie udzielono mu dokładnych informacji o zabiegu, stanie zdrowia, możliwych do zastosowania metodach leczenia itp. Pacjentowi nie wydano również rzetelnej dokumentacji medycznej.
W innej sprawie, w której przeciwko lekarzowi toczyło się postępowanie karne, pacjenta otrzymała 30 000 zł nawiązki. Była to sprawa kobiety, u której lekarz bez zgody przeprowadził zabieg kauteryzacji jajników. Naraził ją tym samym na utratę płodności. W pierwszej instancji orzekał w marcu 2018 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej, który oprócz nawiązki dla pacjentki wymierzył również lekarzowi karę grzywny w wysokości 10 000 zł.
Lekarz wykonał zabieg bez Twojej zgody? Skontaktuj się z nami
Jeśli Ty lub bliska Ci osoba jesteście ofiarami zabiegu medycznego wykonanego bez odpowiedniej zgody, skontaktuj się z nami. Jak widzisz, takie sprawy również da się wygrać. Lekarz nie potrzebuje Twojej zgody tylko w określonych, wyraźnie przewidzianych prawem okoliczności. Przeanalizujmy wspólnie Twój przypadek i zastanówmy się czy przysługuje Ci zadośćuczynienie lub odszkodowanie.
