Odpowiedzialność karna lekarza

Odpowiedzialność karna lekarza za spowodowanie uszczerbku na zdrowiu pacjenta

Uszczerbek na zdrowiu, którego może doznać pacjent w wyniku błędnych działań lekarza, może mieć trzy zasadnicze postaci. Może to być ciężki uszczerbek na zdrowiu – uregulowany w art. 156 Kodeksu Karnego. Może być to również lekki lub średni uszczerbek na zdrowiu – uregulowany w art. 157 Kodeksu Karnego. Czym różnią się od siebie te dwie możliwe szkody i czy lekarz może odpowiedzieć za każdą z nich? Jeśli doznałeś uszczerbku na zdrowiu w wyniku niewłaściwych działań personelu medycznego, warto poznać odpowiedzi na te pytania.

→ Jesteś poszkodowanym pacjentem? Zadzwoń 536 007 001

→ Jesteś lekarzem podejrzanym lub oskarżonym o błąd? Zadzwoń 530 291 291

Uszczerbek na zdrowiu pacjenta spowodowany przez lekarza – lekki czy średni?

Chociaż każdy uszczerbek na zdrowiu spowodowany błędem medycznym stanowi sytuację niepożądaną, kodeks karny (dalej jako: KK) wyróżnia jego trzy zasadnicze postacie.

• 157 § 1 KK – opisuje przestępstwo spowodowania średniego uszczerbku na zdrowiu. Przestępstwo takie można przypisać lekarzowi, który powoduje u pacjenta naruszenie czynności ciała lub rozstrój zdrowia, trwający powyżej 7 dni. Chodzi tu o wszystkie sytuacje, w których powrót pacjenta do pełni sił będzie wymagał leczenia dłuższego niż tydzień. Przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
• 157 § 2 kodeksu karnego – mówi o lekkim uszczerbku na zdrowiu. Przestępstwo takie popełnia lekarz, który powoduje konkretne obrażenia, które to skutkują naruszeniem czynności narządu ciała lub rozstrojem zdrowia trwającym nie dłużej niż siedem dni. Kara, która grozi sprawcy to grzywna, kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2 albo kara pozbawienia wolności do roku (gdy lekarz popełnił przestępstwo nieumyślnie). W zdecydowanej większości przypadków lekarze odpowiadają za nieumyślne spowodowanie uszczerbku na zdrowiu pacjenta.

Jak widać różnica pomiędzy średnim, a lekkim uszczerbkiem na zdrowiu wynika przede wszystkim z czasu trwania naruszenia czynności ciała lub rozstroju zdrowia. Rozróżnienie to może mieć jednak duże znaczenie praktyczne. Ściganie sprawcy, który spowodował ciężki uszczerbek na zdrowiu innej osoby odbywa się z urzędu, natomiast ściganie sprawcy, który dopuścił się przestępstwa spowodowania lekkiego uszczerbku na zdrowiu – co do zasady z oskarżenia prywatnego, czyli to pacjent, a nie prokurator musi napisać akt oskarżenia do sądu. Oczywiście pacjent może skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego. Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jego popełnienia. Jeżeli jednak w tym czasie wszczęto postępowanie, termin ten ulega wydłużeniu do 5 lat.

Warto również podkreślić, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2002 r. (sygn. akt III KKN 280/99) „użyte w art. 157 § 3 k.k. sformułowanie [działa], wynikające z zastosowanej przez ustawodawcę techniki legislacyjnej, oznacza zarówno działanie jak i zaniechanie”. Lekarz może zatem spowodować u pacjenta lekki i średni uszczerbek na zdrowiu, zarówno poprzez podjęcie konkretnych działań (np. wdrożenie niewłaściwego leczenia), jak również poprzez ich niepodjęcie, czyli zaniechanie. Popełnić to przestępstwo poprzez zaniechanie może tylko taka osoba, na której ciąży prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi – a więc również lekarz.

Ciężki uszczerbek na zdrowiu pacjenta spowodowany przez lekarza

Prócz lekkiego i średniego uszczerbku na zdrowiu, występuje jeszcze uszczerbek ciężki – o najpoważniejszych dla pacjenta konsekwencjach. Przestępstwo to reguluje art. 156 KK, który stanowi, że ciężki uszczerbek na zdrowiu to:

• Pozbawienie człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia;
• Spowodowanie u pacjenta innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.

Sprawca tego przestępstwa, polega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10, a jeśli działa nieumyślnie – do lat 3. Sąd może również warunkowo zawiesić wykonanie kary, warunkowo umorzyć postępowanie karne, odstąpić od wymierzenia kary, orzec środek karny, nadzwyczajnie złagodzić karę oraz orzec o odpowiedzialności dyscyplinarnej lekarza.

Spowodowanie przez lekarza uszczerbku na zdrowiu – przykłady z orzecznictwa

Przykładów sytuacji, w których lekarze swoim niestarannym lub niewłaściwym działaniem powodują uszczerbek na zdrowiu pacjenta, orzecznictwo zna niestety wiele. Jako przykład można wskazać wyrok sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 6 listopada 2014 r. (w sprawie o błąd przy porodzie). Sprawa dotyczyła lekarza, który w trakcie przeprowadzania zabiegu cesarskiego cięcia uznał, że stan macicy rodzącej kobiety stwarza zagrożenie dla jej życia lub zdrowia w razie kolejnej ciąży. Postanowił więc – bez wcześniejszej konsultacji z pacjentką – dokonać zabiegu przecięcia i podwiązania jajowodów, czym spowodował, że kobieta stała się bezpłodna. Sąd, na podstawie art. 156 § 1 pkt 1 k.k. w zw. z art. 192 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 KK, uznał lekarza za winnego popełnienia przestępstwa spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci pozbawienia zdolności płodzenia w trakcie zabiegu wykonanego bez zgody pacjenta. W wyniku wniesionej apelacji sąd II instancji zmienił zaskarżony wyrok i przyjął, że lekarz w trakcie zabiegu cesarskiego cięcia dokonał ubezpłodnienia pacjentki, powodując u niej ciężki uszczerbek na zdrowiu (pozbawienie zdolności płodzenia). Uznał lekarza za winnego popełnienia przestępstwa z art. 156 § 1 pkt 1 KK.

Inny przykład może stanowić głośna medialnie sprawa obywatelki Szwecji, która w 2010 r. w jednym z gdańskich zakładów medycznych poddała się zabiegowi z zakresu chirurgii plastycznej. 23 października 2017 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku utrzymał w mocy wyrok sądu I instancji, który uznał personel medyczny za winny spowodowania u kobiety ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Przedmiotem sprawy były powikłania, które wystąpiły po zabiegu. U pokrzywdzonej doszło do ustania oddychania i chwilowego zatrzymania krążenia. Spowodowało to niedotlenienie, a w konsekwencji – ciężkie uszkodzenie mózgu. Pokrzywdzona pozostaje w stanie wegetatywnym.

W wyniku tego błędu medycznego o bardzo poważnych konsekwencjach, skazane zostały cztery osoby spośród personelu medycznego, biorącego udział w zabiegu. Na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu skazane zostały dwie pielęgniarki, którym prokurator zarzucił nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu poprzez niewłaściwą opiekę pooperacyjną. Sąd zasądził od nich również nawiązki w kwotach po 20 000 złotych oraz orzekł zakazy wykonywania zawodu pielęgniarki na okres 4 lat. Ponadto, na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu skazanych zostało również dwóch lekarzy – anestezjolog, który znieczulał pokrzywdzoną w trakcie zabiegu operacyjnego oraz dyrektor placówki. Anestezjologowi zarzucono nieumyślne narażenie pokrzywdzonej na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty zdrowia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, a dyrektorowi zarzucono również niezagwarantowanie poszkodowanej odpowiedniej opieki pooperacyjnej. Dodatkowo, podobnie jak w przypadku pielęgniarek, sąd nałożył na lekarzy obowiązek zapłaty nawiązki w wysokości 20 000 zł. Na dyrektora placówki sąd nałożył również zakaz  sprawowania funkcji kierowniczych w placówkach medycznych na okres 4 lat.

Od zarzutu popełnienia przestępstwa nieumyślnego narażenia pacjentki na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty zdrowa albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, uniewinniono natomiast lekarza z zakresu chirurgii plastycznej. Kierował on zespołem operacyjnym. Sam zabieg w tej sprawie został przeprowadzony prawidłowo, a dramatyczne konsekwencje wynikły z braku odpowiedniej opieki po operacji.

Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu pacjenta uzasadnia odpowiedzialność karną lekarza

Jeśli wskutek działania lub zaniechania lekarza, Ty lub bliska Ci osoba doznaliście uszczerbku na zdrowiu, nie warto zwlekać. Wszczęcie postępowania karnego przeciwko lekarzowi, jak wskazują powyższe przykłady, prowadzi do ukarania winnych. Ponadto, uzyskanie wyroku w postępowaniu karnym, powoduje, że ubiegając się o zadośćuczynienie lub odszkodowanie za błąd medyczny, nie będziesz musiał po raz drugi udowadniać, że doszło do popełnienia błędu w sztuce medycznej. Skontaktuj się z nami – pomożemy. Zapraszamy do kontaktu.